Donderdag 12 januari hebben de Universiteit Gent en de Katholieke Universiteit Leuven samen een eredoctoraat uitgereikt aan de Duitse christendemocratische politica en kanselier Angela Merkel.
1. Wellicht is het ooit zo geweest dat een eredoctoraat tot doel en effect had dat een beetje van het prestige van de universiteit afstraalde op de ge-ere-doctoreerde. “Je bent een van de onzen; omwille van je verdiensten ben je ons gelijk.” Vandaag is het andersom. Universiteiten die eredoctoraten uitreiken, hopen dat het prestige van de gedoctoreerde kan afstralen op hen. Een lijst van doctoren honoris causa is een tableau de chasse. [Alhoewel: Barroso in Gent in 2011. Zou je dat vandaag nog doen?] Met het uitreiken van eredoctoraten zetten universiteiten vooral zichzelf in de bloemetjes, en strelen de ijdelheid van hun rectoren. [Er valt soms héél veel ijdelheid te strelen.] Dat er voortaan wat “Merkel” op de universiteiten afstraalt, kan echter helemaal geen kwaad. Haar doctoraat is een goede zaak.
2. Tekenend, maar niet opvallend meer, is dat de KULeuven het eredoctoraat niet samen met de UCL, maar met de UGent heeft uitgereikt — en dat de UGent niet met de ULg in zee is gegaan. Het is een kleine getuigenis van de evolutie die vandaag, 14 januari, negenenveertig jaar geleden is ingezet — al smeulde het vuur toen al langer. 1968, de januari-revolte in Leuven. Een evolutie die in enkele jaren tijd het Belgische politieke, institutionele en academische landschap ingrijpend hertekend heeft. Een evolutie ook, waardoor de relatie tussen de universiteiten in België een draai van 90° heeft gemaakt. Maar ik vermoed — en verwacht — dat de kwaliteitsmedia en -instellingen aan die verjaardag volgend jaar meer aandacht gaan besteden: symposia, boeken, tentoonstellingen, artikels, radio- en tv-programma’s… waarom niet? En Merkel uitnodigen — wat mij betreft liefst als kanselier — voor een lezing over federalisme en verantwoordelijkheid.
3. Om over Merkel te spreken, want over haar gaat dit stuk: Ondanks het beleid dat ze tegenover Griekenland heeft gevoerd, en dat miljoenen mensen blijvende schade heeft toegebracht, is het doctoraat meer dan terecht. [Als je alleen perfecte mensen wil vinden, kan je het zoeken beter staken.] Om twee redenen is het terecht. Je vindt ze beide in “Wir schaffen das”.
4. De oorlogsvluchtelingen. Angela Merkel heeft niet geaarzeld de oorlogsvluchtelingen te helpen, en — samen met de burgers en instellingen van haar land — honderdduizenden de kans op een nieuwe toekomst geboden. Weliswaar is ze daar slechts deels in geslaagd. Ze kreeg weinig navolging. De poorten werden gesloten, en op de grenzen van Europa lijden en sterven vluchtelingen in de winterse kou. Maar kan je de metser die een Europees huis wil bouwen, verwijten dat er ook arbeiders zijn die mokkend en spottend aan de kant blijven staan, of afbreken wat al recht is gezet? En hun vreugde erom niet verbergen? Merkel heeft één fout gemaakt. Ze heeft het humanisme in Europa overschat, en het racisme onderschat— of hoe noem je uitsluiting omwille van een geloof?
5. “Yes we can” had Barack Obama eerder gezegd, maar dat was verkiezingstaal. Angela Merkel zei “dat kunnen we aan” toen ze voor een concreet en omvangrijk probleem stond geplaatst. “Wij” — allemaal samen — “kunnen het probleem oplossen” — want we hebben de wil en de kracht dat te doen.
“Wir schaffen das” is een politieke keuze die veel te zeldzaam is. De maat van een probleem nemen, iedereen oproepen om het samen op te lossen, en daartoe de maatregelen nemen die de taak van de overheid zijn, zodat het daadwerkelijk wordt aangepakt. Het is een houding die mijlenver staat van het dominante defaitisme en cynisme, waarvan politici als François Hollande of Bart De Wever plaatselijke voorbeelden zijn. Vandaag moet je, om het “wir schaffen das” te vinden, vaak elders dan bij politici zijn. “Wir schaffen das”, dat zijn burgerinitiatieven als G1000, of Ringland, dat blakert van optimisme en initiatief.
Het eredoctoraat van Merkel is meer dan verdiend. Moge het ook inspirerend werken, wat van een doctor aan een onderwijs- en onderzoeksinstelling mag worden verwacht.
* * *
Extra, ter herinnering, wat Angela Merkel aan Donald Trump schreef, kort na diens verkiezing tot president van de Verenigde Staten van Amerika. Hier in de Duitse versie. [Is er één staatshoofd of regeringsleider die een gelijkaardige boodschap heeft verstuurd?]
“Mit keinem Land außerhalb der Europäischen Union hat Deutschland eine tiefere Verbindung als mit den Vereinigten Staaten von Amerika. Deutschland und Amerika sind durch gemeinsame Werte verbunden: durch Demokratie, Freiheit, Respekt vor dem Recht und der Würde jedes einzelnen Menschen, unabhängig von Herkunft, Hautfarbe, Religion, Geschlecht, sexueller Orientierung oder politischer Einstellung. Auf der Basis dieser Werte möchte ich Ihnen eine enge Zusammenarbeit persönlich wie auch der Regierungen unserer Länder anbieten.”
