Voor Christian Norberg-Schulz, architect en architectuur-filosoof, zou het de Genius Loci zijn, de eigenheid van een plekGenius Loci, Electa Editrice, Milaan, 1979, in het Frans verschenen als Genius Loci, paysage, ambiance, architecture, Mardaga, Liège, 1981.. Voor Gwij Mandelinck, de dichter, was het van 1980 tot 2008 één van de poten waarop en waarmee hij de jaarlijkse poëziezomers heeft gebouwd — de andere poten zijn de beeldende kunsten, de poëzie, en de mensen van Watou. In oude huizen, boerderijen, stallen en schuren, en in de kerk, werden gedichten en beelden gebracht, die door duizenden bezoekers werden gezien, gelezen en gehoord. Die huizen, en het land errond, waren een essentieel kenmerk van “Watou”.
Heel vaak ben ik er geweest, bijna jaarlijks, van 1994 (of eerder?) tot het einde — en ook nadien. Want toen Gwij Mandelinck in 2008 naar Brugge vertrok om daar een gelijkaardig project op te zetten, dat niet lang heeft geleefd, ontstond in Watou een nieuw initiatief, het zomerse kunstenfestival, dat heden door de stad Poperinge (waartoe het dorp Watou behoort) vooral met toeristische oogmerk wordt voortgezet. Net als in de vroegere poëziezomers kan men twee maanden lang, zes dagen per week, in oude huizen (en nu vaak ook parken) beeldende kunst en gedichten zien, en soms horen. Toegegeven: de jaarlijkse bezoeker merkt de verandering niet eens. Onder de hete zon of in de koude regen loopt hij van huis naar huis, waar hij na het tonen en ontwaarden van zijn bezoekerskaart op beeldende kunst en gedichten wordt onthaald. Een of meerdere haltes in de horeca op of nabij de markt vervolmaken de prettige dag.
De verandering zit elders. Het aanbod aan oude huizen, schuren en stallen was dé troef van Watou. De Genius Loci. Maar dat aanbod is er niet meer. Boerderijen werden afgebroken en door kasten van villa’s vervangen. Huizen werden gerenoveerd, of worden voor wat anders dan leegstand — en twee maanden poëzie — gebruikt. Een oud gemeentehuis en een even oud bejaardentehuis konden niet lang voor vervanging zorgen — alleen de mooie Sint-Bavokerk blijft al die tijd trouw —, zodat het nu enkele karakterloze parkjes én een kasteel in Poperinge zijn — dat laatste op 6 km van het dorp — die het krimpende oude-huizenaanbod in Watou moeten aanvullen. De verbetering van het woningbestand is uiteraard een goede zaak — wat we zagen was soms schrijnend, of zelfs gevaarlijk voor bezoekers — maar ze maakt dat Watou “Watou” niet meer is.
Mijn herinneringen aan Watou overschouwen dertig jaar, mijn foto’s niet. Wat ik makkelijk terug vond, betreft vooral de periode ná Gwij Mandelinck. Digitaal. Talrijk. Maar ze geven wel de sfeer weer, of de evolutie ervan, die Watou kenmerkt(e). Veel van die foto’s breng ik hier samen. Nooit heb ik de ambitie gehad een reportage over Watou, of de huizen van Watou, te maken. Het aanbod is dus onevenwichtig. [Er zitten weinig boerderijen in.] Misschien vind ik later nog andere foto’s terug.
[Er zit geen chrologische noch geografische orde in de foto’s. Soms wel een thematische. Ik heb me ook niet tot de huizen, of andere gebouwen, beperkt. Soms zitten er gedichten en beelden in. De grens met de huizen is bij wijlen flinterdun.]
