protest-affiches aan de vensters van de huizen, in 2020
Eén van de voordelen van de Covid-periode was, dat ik bij mijn wandelingen in Berchem de Saffierstraat ontdekte, en het protest van de bewoners tegen de aanleg van een fietssnelweg langs de spoorweg, wat de vernieling van een zeldzaam stuk natuur zou betekenen. Rechtover de huizen, beneden de spoorwegberm, zijn er volkstuintjes, en die zijn in de loop der jaren tot veel meer dan tuintjes uitgegroeid. Het is een avontuurlijk park voor de buurt, voor de planten en de dieren, nog versterkt door de prachtige bomen langs de straat. Voor de aanleg van een fietssnelweg (een deel van de F11 naar Lier) zal een groot deel van die natuur over ongeveer 1 km verwijderd worden, en komt er naast die toekomstige fietssnelweg… een buurtpark… dat er al is. Enkel de bomen langs de straat blijven bewaard.
Klik hier, of klik op de foto, voor beelden van het Saffierpark
En lees hier de website BAF 11 Groenenhoek (Beter Alternatief Fietsostrade)
Tot dusver werden hier ongeveer 360 insectensoorten op of naast de bloemen van 111 plantensoorten aangetroffen. 80 soorten wilde bijen, 120 soorten wespen, 200 soorten vliegen en muggen (waaronder 63 verschillende zweefvliegen), 17 soorten vlinders, 12 soorten libellen, 8 soorten sprinkhanen, 60 soorten wantsen en cicaden, 80 soorten kevers… er leeft en beweegt heel wat in het struikgewas van het Saffierpark! (…)
In het Saffierpark heeft zich 2,7 ha buurtgroen jarenlang dankzij kleinschalig beheer door lokale buurtbewoners, midden in de stad, kunnen ontwikkelen. (…) Er is een sterke wisselwerking tussen de aanwezigheid van dit grotere aaneengesloten buurtgroen en andere tuinen. Waarnemingen van vogels, bijen, vlinders, muggen, vleermuizen, egels… in de privétuinen en in het Saffierpark zijn verbonden in dit buurtnetwerk.
Het Saffierpark en haar deels verruigde karakter maakt haar erg geschikt als veilig broedgebied voor vogels, zoogdieren en insecten. Al dan niet tijdelijk of op doortocht vinden ze er voedsel, schuilplaatsen, een partner… Maar liefst 29 soorten vogels, 9 soorten zoogdieren (steenmarters, egels, eekhoorns en 4 soorten vleermuizen) hangen graag in het Saffierpark rond. Het gebied is ook essentieel als groene verbindingsstrook tussen andere, al dan niet als natuurgebied erkende, groenzones in de buurt.
(uittreksels uit een brochure van BAF11)
Op zaterdag 16 november meldde Gazet van Antwerpen dat de provincie Antwerpen een vergunning heeft verleend voor het project, ondanks meer dan duizend bezwaarschriften, waaronder het mijne, en een negatief advies van de stad Mortsel, waar een klein stuk van het traject gelegen is. Het is een merkwaardige zaak, die provinciale vergunning, voor een project dat in fine door de provincie ook getrokken wordt. Rechter en partij?
Omwille van de aanleg moet de bestaande, historische groenstrook van de Saffierstraat verdwijnen. Deze heeft een belangrijke ecologische, beeldbepalende en maatschappelijke functie. Ze is, met haar bomen, haar volkstuintjes en haar natuurlijke pracht, een essentieel onderdeel van het stedelijk landschap “tuinwijk”. Deze tuinwijk, met de bomen en de volkstuintjes, werd in 1923 gerealiseerd naar ontwerp van de architecten Cols, De Roeck en De Vroey. Ze is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Tuinwijken Groenenhoek. De vaststelling is geldig sinds 29 maart 2019. (Ministerieel besluit Geert Bourgeois, 14 maart 2019.)Het project brengt geen verbetering voor lokale verplaatsingen met duurzame middelen (te voet of per fiets). In tegendeel. Zoals de vaak gebruikte term “fietsostrade” ook doet vermoeden, beantwoordt het project aan eenzelfde logica als een autostrade: met zo weinig mogelijk “wrijving”, niet gestoord door lokaal fiets- en voetgangersverkeer en door de lokale omgeving en haar bewoners, worden snelle, verdere verplaatsingen bevorderd.
Het project beschadigt of zelfs vernietigt de leefkwaliteit in een overigens optimaal gelegen stedelijke buurt (nabijheid van een station en van talrijke commerciële en maatschappelijke faciliteiten). Daardoor bevordert het de stadsvlucht, wat niet de bedoeling van een duurzaam ruimtelijk en mobiliteitsbeleid kan zijn.
(uittreksel van mijn bezwaarschrift)
Tervuren
De terechte doelstelling van het project is dat er voor de verplaatsingen meer gefietst en minder met de auto gereden wordt. Dan zou je verwachten dat er ruimte van de auto’s wordt afgenomen om aan de fietsen te geven, maar behoudens enkele zeldzame uitzonderingen gebeurt dat niet. Vaak zijn het wandelwegen, langs rivieren of in parken, voetpaden of woonstraten die tot fietssnelwegen “bevorderd” worden. Dijken wordt verhard, waar ze beter gesloopt zouden worden. Natuur wordt vernield, en er wordt al eens een huis afgebroken. In het historische park van Tervuren dreigt de Spaans Huisdreef door fietssnelweg F29 ingepalmd te worden. Voor de Merksemse havenwijk is de kanaaloever zowat de enige aantrekkelijke open ruimte. In theorie is het jaagpad er voor iedereen, dus ook voor vissers of wandelaars, maar voor de fietssnelweg F5 naar Hasselt wordt het als verkeersweg voor gehaaste fietsers ingericht. [Hetzelfde gebeurt met de Grensleie, aan de andere kant van het land. Jaren geleden heb ik meegewerkt aan de projecten om er wandel- en fietstraagwegen te creëren. Moet ik daar spijt om hebben?]
De Spaans Huisdreef in Tervuren wordt een fietssnelweg.
Het jaagpad langs het Albertkanaal is als een verkeersweg aangelegd, waardoor het zijn waarde en mogelijkheden verliest als wandel- en verblijfsgebied naast een van de dichtstbebouwde buurten van Antwerpen.
de blik vooruit
Duidelijke tekeningen — met name een vergelijking van de bestaande en toekomstige toestand van de Saffierstraat, in doorsnede vooral — vindt men niet op de website van de stad. Met talrijke technische details is de ontwerptekening verhullend in haar precisie.
Overigens bestaat er iets verder, langs de spoorweg naar Mechelen, al een fietssnelweg, die zelfs zal worden versterkt met een brug over de Arbeidersstraat. Een verbinding tussen die twee zou niet moeilijk zijn geweest, en zorgt voor een betere aansluiting aan het station van Berchem en de daar gelegen fietsparking. De manier waarop fiets-snelwegen worden gebouwd doet wel erg sterk denken aan de manier waarop dat destijds voor auto-snelwegen is gebeurd. De blik vooruit, slechts één objectief, zonder aandacht voor de omgeving die men doorsnijdt. En niet veel meer dan wat schamele correcties.
(uittreksel van de officiële kwaliteitsbeoordeling van fietssnelwegen — aan andere weggebruikers, met wie de ruimte wordt gedeeld, wordt niet gedacht)
