Jef Van Staeyen

Categorie: Essays (Pagina 1 van 25)

VHILS in het MIMA in Molenbeek ❧

 

Klik hier of klik op de foto.

Als alles naar wens verloopt, is Molenbeek in 2030 culturele hoofdstad van Europa — Leuven heeft al een pausbezoek gehad, en Namen is een hoofdstad tout court.
Maar vandaag is Sint-Jans-Molenbeek (naar inwonersaantal overigens de elfde gemeente van het land, vergelijkbaar met Brugge, Leuven, Namen en Mons) op cultureel gebied vooral het MIMA, het Millennium Iconoclast Museum of Art, in 2016 geopend op de site van de brouwerij Bellevue — niet te verwarren met Wiels, in die andere brouwerij, in Vorst —, en dat museum gaat dicht op 5 januari 2025.
Dus: allen daarheen, ook omdat het MIMA tot die dag de Portugese kunstenaar Alexandre Farto, aka VHILS in en ook op zijn muren heeft. Multitude, heet de expo.

VHILS bewerkt reclamepanelen of bepleisterde muren om er, door nauwgezette verwijdering van papier of bepleistering, portretten of stadszichten van te maken. Van het witte papier dat ongebruikte reclamepanelen bedekt, snijdt hij zorgvuldig kleine stukjes weg, zodat de onderliggende, gekleurde lagen van vroegere affiches te voorschijn komen, en een tekening vormen. Het heeft heel ver wat weg van de minder kunstige tekeningen die we als kinderen maakten met wasco-krijt en zwarte verf. Witte, bepleisterde muren bewerkt hij met een drilhamer, zodat de onderliggende, donkere lagen zichtbaar worden, wat dan weer verwant is aan de sgraffito-techniek die vooral door Art Nouveau-kunstenaars en -architecten werd gebruikt.

wegeniswerken

De mensen van het MIMA zullen wel goede redenen hebben om hun museum straks te sluiten, maar ze verwijzen daarbij naar de ingrijpende wegeniswerken die het onbereikbaar maken. Daarbij rijzen toch enkele vragen en bedenkingen.

  1. Het lijkt erop alsof de werken tot doel, veel meer dan tot effect hebben de toegang tot het museum te hinderen. De voetgangersbrug over het kanaal, vlak voor het museum, is afgesloten.
  2. Voor voetgangers en fietsers blijft het museum echter, mits een omweg, goed bereikbaar.
  3. Naast het museum staat een hotel. Gaat dat ook dicht?
  4. Als alles gesloten wordt wat in Brussel slecht bereikbaar is, zal er niet veel open blijven.

Anderzijds zijn wegenwerken een conjuncturele, voorbijgaande reden om het museum te sluiten — tijdelijk te sluiten — wat perspectief biedt op een heropening nadien.

 

een extraatje: de KewLox onder de trappen
Deze merkwaardige trap, gebouwd uit afzonderlijke (gietijzeren?) treden, zie je in het MIMA.

een glazen huis voor Antwerpen

Velen rouwden om de afbraak van het Beel-paviljoen, het glazen huis op de Wapper voor het Rubenshuis (foto 1).
Edoch, niet getreurd. Op de binnenkoer van het vernieuwde Steen, het bezoekerscentrum dat met zijn treden, trappen en deuren minder mobiele bezoekers hulpbehoevend maakt, werd onlangs een nieuw glazen huis gebouwd. De kleine blikvanger (foto’s 2 en 3)— waarvan de ontwerper ons helaas niet bekend is — contrasteert pittig met de oude muren van het Steen, én met de recente aanbouw die in oktober 2022 de Erfgoedprijs “voor een publiek toegankelijk gebouw” (sic) gewonnen heeft.

Inmiddels vertoont die recente, door erfgoeddeskundigen geprezen aanbouw vroegtijdige tekens van erosie (foto’s 4 en 5). Bovenaan de muren komen de onbeschermde bakstenen los. Het Antwerpse weer is niet wat de ontwerpers hadden verwacht. De oude gevels in de stad hadden nochtans kunnen tonen dat zo’n muur best wordt afgedekt.

 

Big Brother van Lionel Shriver neemt je tweemaal bij de neus

Met Big Brother (2013), in het Nederlands vertaald als Big Brother, neemt de Amerikaanse schrijfster Lionel Shriver je tweemaal bij de neus. Een eerste maal, maar dat merk je snel, al was het maar door de blurb op de achterflap, omdat de roman niet over verregaande schending van privacy gaat, door een of andere openbare of private moloch gepleegd, maar over zwaarlijvigheid.
Een tweede maal, omdat zwaarlijvigheid ook niet het echte onderwerp is. Big Brother, zo genoemd naar de 193 kg wegende Edison, oudere broer van de ik-persoon Pandora, gaat over familiebanden. Wat mag je van familie verwachten? Wat ben je als familie verplicht, word je geacht verplicht te zijn, of acht je zelf geacht te zijn? En welke banden draag je als volwassene mee uit de kindertijd?
Heel de setting is daartoe opgezet. Prachtig opgezet. Chapeau.

De zowat 40-jarige Pandora Halfdanarson heeft succes in haar job. Ze heeft een bedrijfje opgericht dat op bestelling hekel-poppen(*)Voor je geliefde, voor een vriend of familielid, of zelfs voor je baas, als die tegen een grapje kan, bestel je een handgemaakte pop, die de persoon in kwestie imiteert en die, als je aan een touwtje trekt, een van zijn of haar typische, vaak ergerlijke uitspraken doet. Het mechaniekje bevat tien tot twintig dergelijke, op maat gemaakte zinnen. “Let maar niet op mij, het gaat erom wat de kinderen graag willen.” voor een oma die nooit een eigen mening heeft. “Ik wed dat het al is uitverkocht.” voor de eeuwige pessimist. “Maar die tas was voor de helft van de prijs.” Etc. produceert, en dat nationale bekendheid geniet. Het brengt goed op en ze doet het graag, maar maakt zich geen illusies over de toekomst ervan — wat vandaag mode is kan morgen snel vergeten zijn. Hoe ook, in heel het verhaal is geld voor haar nooit een probleem. Ze is gehuwd met Fletcher Feuerbach, een meubelmaker wiens zaak veel minder succes heeft — hij bouwt unieke, hoogwaardige meubels die heel duur zijn en waar niemand om vraagt—, en die enkele jaren geleden met zijn twee kinderen zijn drugverslaafde echtgenote verlaten heeft. Pandora is dus stiefmoeder. De adoptiezoon Tanner (17) en -dochter Cody (13) ervaren en beleven haar als hun moeder, al komt het verschil moeder/stiefmoeder soms aan bod in gesprekken tussen de ouders — onze kinderen of mijn kinderen — of in de gedachten — de vrees — van Pandora: wat gebeurt er met stiefmoederschap wanneer een huwelijk verbroken wordt?
Pandora heeft een oudere broer, Edison, met wie ze samen haar kindertijd heeft doorgebracht, die ze altijd bewonderd heeft, en die op 17-jarige leeftijd naar New York vertrokken is om als jazz-pianist carrière te maken, en daarin aanvankelijk is gelukt. Ze heeft ook een veel jongere zus, Solstice, die veraf woont, die de gezamenlijke herinneringen van Pandora en Edison niet deelt, en zich uitgesloten voelt. Fletcher, van zijn kant, was enig kind. Hij weet niet wat broers en zussen zijn.
Pandora’s grootouders en moeder zijn overleden, maar haar vader, Travis Appaloosa — de toneelnaam van Hugh Halfdanarson —, was acteur in een succesrijk televisiefeuilleton, Joint Custody (gezamenlijke voogdij), dat volledig rond de relatie tussen gescheiden ouders en hun kinderen draaide, en waarin hij drie kinderen had, [De nu 70-jarige Travis leeft nog altijd in die glorietijd.] Daardoor is er destijds een drievoudige identificatie ontstaan tussen de echte kinderen, vooral Edison en Pandora, hun televisie-equivalenten, en de acteurs die die rollen vertolkten. Drie namen of personen voor één: de jonge actrice Flor Newport speelde Maple Fields waarmee Pandora Halfdanarson vereenzelvigd werd. Edison, die carrière heeft gemaakt onder de naam Edison Appaloosa, verwijzend naar zijn beroemde vader, heeft op een blauwe maandag de artiestennaam Caleb Fields gebruikt, naar de zoon uit de televisiereeks. De relaties tussen al deze personages, en ook hun namen, zijn niet het decor, maar wel de materie van het verhaal. Wanneer Pandora verneemt dat haar broer Edison aan lager wal is geraakt, besluit ze hem voor twee maanden in huis te nemen. Tot haar ontstentenis ontdekt ze dat de bewonderde, aantrekkelijke jongeman van 80 kg in enkele jaren een afgrijselijk zwaargewicht van 193 kg geworden is. Tussen haar man en haar broer is het nooit goed geweest, maar nu die walgelijke figuur twee maanden in hun huis komt logeren, en zich niet aantrekt hoe hij daar ervaren wordt, is het hek helemaal van de dam. Als hij blijft ben ik weg! zegt Fletcher na het zoveelste incident.

Obesitas is een delicaat onderwerp, want het is een maatschappelijke kwaal, in Amerika veel meer dan hier, maar erover praten en schrijven wordt snel als stigmatiserend ervaren. Lionel Shriver vangt dat behoorlijk goed op door de molligheid van de veertigjarige Pandora, en de problemen die zij wel, maar haar echtgenoot daar niet mee heeft.

Het boekt valt uiteen in twee grote en een klein deel. Er zit een literaire spitsvondigheid in, of is het een krachttoer? Als lezer stond ik soms verbaasd over de evolutie van de karakters tussen deel 1 (Edison woont in bij Pandora en haar gezin, en daar komt veel schade en wrevel van) en deel 2 (Pandora verlaat met Edison het echtelijk huis. Gedurende één jaar zal ze hem begeleiden en vergezellen in een extreme vermageringskuur. Edison is minzaam, oplettend en hulpvaardig.). Deel 3 verklaart hoe dat komt.

Lezenderwijs blijkt dat obesitas niet het echte onderwerp is van het boek. Heel veel wordt daarover niet verteld. Eten en eten bereiden komt al meer aan bod, als belangrijkste menselijke activiteit, maar hét onderwerp is familie. Hoe ver gaat Pandora als ze haar huis, haar man en haar kinderen/stiefkinderen verlaat, om voor haar broer te zorgen? Moet Fletcher Pandora’s broer ook als zijn broer beschouwen, met alle consequenties van dien, zoals Fletchers kinderen Pandora’s kinderen zijn? Er zijn vragen, en tegenstrijdige stukken van antwoorden. Er is geen besluit. Pandora zit in een double bind. Wat ze ook doet, ze verliest altijd.

 

P.S.: Er bestaat een opvallende gelijkenis tussen de Fletcher uit Big Brother en de Remington in The Motion of the Body Through Space (2020), in het Nederlands vertaald als De weg van de meeste weerstand. Beide echtgenoten van de vertellende ik-persoon zijn extreem en gestreng in hun handelen, en bij beiden zit sporten erin. Remington lijkt wel een verder uitgewerkte versie van Fletcher.

Pagina 16 staat volgende zin.
“Ik dacht dat je broer een appartement had. Boven zijn jazzclub.” Fletcher doordrenkte “zijn jazzclub” met een sceptishe toon. Hij geloofde niet dat Fletcher ooit een eigen jazzclub had gehad.
Dit moet uiteraard Edison zijn. Een onhandigheidje van de vertaler, door de uitgever niet opgemerkt.

Zie ook, op deze website: de Mandibles — Lionel Shriver.

« Oudere berichten

© 2024 moskenes.be

Thema gemaakt door Anders NorenBoven ↑