Ons koloniale verleden moet ons bewuster maken van moderne slavernij, schreef Hind Fraihi op 12 juni 2019 (wat gaat de tijd toch snel) op de website van de lage landen.
“Waarom hebben de Nederlandse en Belgische overheden nog altijd geen officiële excuses aangeboden voor het leed dat werd aangericht in hun voormalige kolonies? Moeten er eigenlijk wel excuses komen? Een collectief wit schuldgevoel aankweken is contraproductief, maar we kunnen wel werken aan een groeiend besef van privilege dat ons niet blind maakt voor moderne vormen van slavernij.” begint Hind Fraihi haar tekst.
Ik schreef toen een tweeledige reactie, waarbij het tweede deel — waar het hier om gaat — niet alleen voor Fraihi’s tekst, maar ook voor de onlangs heropgewakkerde discussie over de teruggave van Afrikaanse en andere ‘koloniale’ kunst, een poging tot antwoord was.
Kijk eerst naar dit beeld:
(mijn reactie [een beetje aangevuld].)
Beste Hind Fraihi,Er kan nog wat anders gebeuren dan excuses, dan financiële schadevergoeding, en dan het teruggeven van gestolen kunst. En zelfs dan het stoppen van allerlei actuele vormen van uitbuiting [waar het in uw tekst vooral om gaat].
Ik raad ieder aan op [de] website [van de lage landen] een beetje door te klikken. Onderaan, bij “onze partners”, en dan CODART, tot aan het kaartje met het netwerk van musea met kunst uit de lage landen: https://www.codart.nl/guide/museums/?viewmode=map : “The CODART map of museums with significant collections of Dutch and Flemish art includes 765 institutions worldwide.”
Wereldwijd? Wat valt op? Geen museum met een belangrijke collectie Nederlandse of Vlaamse kunst in Zuid-Oost Azië (behalve Japan) of in Afrika. Geen museum met een belangrijke collectie Nederlandse of Vlaamse kunst in de vroegere Nederlandse of Belgische kolonies.
(Over China gaan we ons geen zorgen maken maar…) Waar moet een Congolees (of bij uitbreiding Afrikaan) of een Indonesiër terecht als hij Nederlandse of Vlaamse (of bij uitbreiding Europese) kunst wil zien? Het heeft geen zin om álle Afrikaanse kunst naar Afrika terug te sturen. Het is inderdaad zinvol dat we ook in Europa hoogwaardige Afrikaanse kunst kunnen blijven zien. Maar is het niet even zinvol dat Afrikanen in Afrika [en Indonesiërs in Indonesië] hoogwaardige Europese kunst kunnen zien? Zijn we bereid om belangrijke stukken uit onze nationale collecties (van het niveau van Van Eyck, Rubens, Van Dyck, Rembrandt, Hals, Vermeer, Ensor, Van Gogh !) aan Afrikaanse [en Indonesische] musea te schenken (“schenken” staat er, niet “lenen”)?
Misschien doet het ons pijn, en wellicht vinden we allerlei loze redenen om het niet te doen (“zijn die Afrikaanse landen en hun leiders wel te vertrouwen, wordt er niet te veel oorlog gevoerd?”, alsof dezelfde vragen niet voor Europa gelden), maar het lijkt me een daad (meer dan een geste) die bij echte excuses hoort.
