klik hier als je liever een PDF-bestand leest

 

italia2018.012

In de zestiende eeuw verlieten de rijkste burgers van Genua de oude benedenstad, vlakbij de haven, om zich op hoger, droger gelegen gronden te vestigen. De bewoners werden verjaagd, hun huizen afgebroken, en een nieuwe, acht meter brede straat aangelegd, de Strada Nuova (1550), nu Via Giuseppe Garibaldi, waarlangs van 1558 tot 1588 imposante renaissance- en barok-paleizen met aanliggende tuinen verrezen, eerst aan de hoge, mooie kant van de straat, en later ook de lagere zijde. De Strada Nuova en haar rijke huizen werden pas echt een fenomeen, internationaal befaamd, toen Rubens, die vanaf 1604 meerdere malen in Genua verbleef, de huizen optekende (hun gevels, plattegronden en doorsneden), en zijn Palazzi di Genova in 1622 in Antwerpen publiceerde. Ze inspireerden hem ook tot zijn eigen Antwerpse Rubenshuis (1610) en tot de Carolus Borromeuskerk (1615), die in vergelijking met sommige Genuese paleizen maar stulpjes zijn.

italia2018.013

In een van de paleizen, het Palazzo della Meridiana, liep van februari tot juni ook een kleine, toch wat onbeholpen tentoonstelling Van Dyck e i suoi amici — Fiamminghi a Genova 1600-1640, weliswaar deskundig ingeleid door Anna Orlando, specialista in materia di pittura genovese e fiamminga dal Cinquecento al Settecento (16de – 18de eeuw), en van een lijvige catalogus voorzien. Wie echter hoopte er een rijke schat aan portretten te zien, zoals eerder in Antwerpen (1999) of Parijs (2008), kwam teleurgesteld uit. [Alhoewel, ook één Van Dyck, zoals het knaapje dat de affiches siert, kan voor een bezoek volstaan.] De tentoonstelling, in een hoek van het grote gebouw, liet ook niet toe de pracht van het Palazzo te bewonderen.
Overigens werd diezelfde Van Dyck, die van 1625 tot 1627 in Genua heeft gewerkt, ook in Turijn geëerd. In het immense Reggia di Venaria (1675), net buiten de stad, toonde een financiële instelling (Intesa San Paolo) trots de met haar steun  gerestaureerde meesterwerken van Tiziano, Van Dyck (…), e 200 altri capolavori restaurati.
Naar verluidt vergde het Van Dyck één dag, soms twee, om een portret te schilderen: je ging ‘s morgens naar hem toe, bleef ‘s middags samen eten, en ‘s avonds was het werk voltooid, dat in uitzonderlijke gevallen ‘s anderendaags nog bijgewerkt werd.

italia2018.011de koninklijke jacht  Reggia di Venaria, net buiten Turijn (foto 2015)

Jan Roos (1591-1638, Giovanni Rosa), net als Lucas en Cornelis De Wael, Peter Boel of Jan Wildens een van Van Dycks amici, heeft niet zoveel geluk gehad. Het Museo di Sant’Agostino in het voormalige, gelijknamige klooster van Genua heeft een zaal vol werken die om restauratie smeken, het schrijft het er letterlijk bij. Een ervan is een kruisafneming van de hand van Jan Roos, een altaarstuk met… de heiligen Jan de Doper, Clara en Franciscus, en de opdrachtgever van het doek.

italia2018.015   Jan Roos (Anversa 1591 – Genova 1638),
Deposizione con i santi Chiara, Francesco, Giovanni Battista e un committente (detail)

[Het was beginnen regenen, en een handvol mensen waaronder ik zochten een schuilplaats in een discreet museum, dat enkele decennia geleden modern is geweest en toen wellicht meer bezoekers had, maar nog steeds prachtige stukken bezit.]

italia2018.014

Het mooiste stuk van het Museo di Sant’Agostino is jammer genoeg op reis: de resten van de beeldengroep La Regina Margherita di Brabante sollevata al cielo da due angeli (Giovanni Pisano, circa 1313) waren, na een bezoek aan Praag en Nürnberg (700 jaar Keizer Karel IV), voor een schoonheidsbehandeling naar Firenze overgebracht. Al vorig jaar waren ze terug thuis verwacht. Een indrukwekkende foto vervangt voorlopig de beeldengroep.

italia2018.016   Jan Soens, Christo mostrato al popolo

Dat de Vlaamse en Brabantse kunstenaars, die in Genua en in de ruime omgeving talrijk waren, wel eens verloren lopen — of dat hun namen verwarring zaaien — blijkt uit de werken die ik in Parma zag, in de Pinacoteca Stuard. Op de benedenverdieping was er een doek van Jan Soens (‘s Hertogenbosch 1547 o 1548, Parma 1611, stond er bij), en boven een van Jean Sons (Bois Le Duc 1553, Parma 1611).
En niemand uit Den Bosch?

 

Naar het overzicht: een Italiaanse reis — overzicht